Trải qua nhiều giai đoạn của lịch sử, trong quá trình lao động dựng xây, các giá trị văn hóa đặc sắc được hình thành trên vùng đất Kỳ Sơn, huyện Tân Kỳ, giá trị văn hóa ấy đã tạc vào thế núi, hồn sông, tình đất và lòng người nơi đây. Đó chính là nền tảng là điểm tựa vững chãi để lớp lớp thế hệ con cháu hôm nay và mai sau vững bước đi lên xây dựng quê hương chuyển mình mạnh mẽ. Kỳ Sơn hôm nay đã hiện rõ vóc dáng của một miền quê hiền hòa, năng động, phát triển toàn diện, căng tràn sức sống.

Xã Kỳ Sơn, huyện Tân Kỳ không chỉ được biết đến là một miền quê năng động, phát triển, mà còn là vùng đất có bề dày truyền thống văn hóa cách mạng, yêu nước, kiên cường, bất khuất trong chiến đấu để bảo vệ Tổ quốc. Ngày 26/02/1953, xã Kỳ Sơn được thành lập lúc này thuộc huyện Anh Sơn. Tiếp đến ngày 19 tháng 4 năm 1963, Hội đồng chính phủ ra Quyết định số 52 thành lập huyện Tân Kỳ, xã Kỳ Sơn chính thức thuộc huyện Tân Kỳ. Thời điểm đó, UBND tỉnh Nghệ An có chính sách kêu gọi nhân dân ở các huyện miền xuôi lên Tân Kỳ xây dựng vùng kinh tế mới, xã Kỳ Sơn đã đón 1.000 hộ dân từ khắp các làng quê xứ Nghệ lên sinh sống và xây dựng, lập nghiệp nơi đây. Để rồi hầu hết những lớp người đầu tiên và cả sau này đã gắn bó với mảnh đất Kỳ Sơn như nguồn cội của mình.

Diện mạo của xã kỳ sơn ngày càng phát triển và thay đổi

 Từ năm 1965 đến năm 1975 đế quốc Mỹ điên cuồng đánh phá miền Bắc, Với tinh thần “Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh”, quân và dân xã Kỳ Sơn vừa trực tiếp chiến đấu bảo vệ xóm làng, vừa sẵn sàng chi viện sức người, sức của cho tiền tuyến. Là địa phương nằm ở vị trí trung tâm huyện, xã Kỳ Sơn là một trong những địa bàn trọng điểm, có tuyến đường quốc lộ 15A, 15B chạy qua, đặc biệt là điểm khởi đầu của đường chiến lược Hồ Chí Minh có các sư đoàn chủ lực như 316A, 316B, 324, 318 và các tiểu đoàn tên lửa, pháo cao xạ đóng quân. Đây cũng là địa điểm cất giữ hàng ngàn tấn lương thực, vũ khí…  và cũng là nơi rèn cán luyện quân của các sư đoàn tinh nhuệ trước khi vào miền Nam chiến đấu và làm nghĩa vụ quốc tế cho cách mạng Lào và Campuchia. Lúc này, xã Kỳ Sơn đã đón nhận hơn 70 cơ quan, xí nghiệp, trường học của huyện Tân Kỳ và cơ quan Nhà máy in Nghệ An về sơ tán . Đồng thời Kỳ Sơn cũng đã  đón nhận 2.000 đồng bào huyện Vĩnh Linh tỉnh Quảng Trị về đây chung sống trong những năm tháng chiến tranh ác liệt nhất.

 Ông Đậu Văn Khoa năm nay 90 tuổi ở xóm Phượng Kỳ còn nhớ như in những tháng ngày cùng đồng cam cộng khổ chia ngọt sẻ bùi với bà con nơi tuyến lửa Vĩnh Linh về đây sơ tán theo kế hoạch K10.

  Ông Đậu Văn Khoa – Xóm Phượng Kỳ - Kỳ Sơn – Tân Kỳ kể: Thời gian này,, cứ một gia đình ở xã Kỳ Sơn đón một gia đình ở xã Kỳ Sơn huyện Vĩnh Linh về ở chung một nhà. Mà nhà cửa thời đó đâu có rộng rãi như bây giờ, toàn tranh tre vách đất, cũng không đủ chăn màn. Thế nhưng, người dân chúng tôi đón tiếp bà con như đón tiếp người thân của mình đi xa về. Cùng ăn cơm chung trên một cái mươn, cùng thờ chung cha mẹ trên một bàn thờ.

Mô hình trồng dưa lưới ở xã Kỳ Sơn, cho hiệu quả kinh tế cao

 Hơn nửa thế kỷ đã trôi qua, nghĩa tình ấy luôn được các thế hệ cán bộ và nhân dân xã Kỳ Sơn huyện Tân Kỳ và Thị trấn Hồ Xá huyện Vĩnh Linh Quảng trị không ngừng vun đắp và đã trở thành mối quan hệ đặc biệt, luôn đồng hành, hỗ trợ cùng nhau phát triển.

Với tinh thần “Thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người”, trong suốt cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước xã Kỳ Sơn đã có 1.235 thanh niên lên đường nhập ngũ, 178 người tham gia thanh niên xung phong, 312 người tham gia dân công hỏa tuyến. Địa bàn Kỳ Sơn đã hứng chịu hơn 1.000 tấn bom đạn, có 185 ngôi nhà bị cháy, 7 cầu bị phá sập. Trên khắp các tuyến lửa, con em xã Kỳ Sơn đã nêu cao khí phách anh hùng, không ngại hi sinh, gian khó, địa phương đã tổ chức đánh trả 546 trận trong các cuộc đánh phá của địch, đại đội dân quân trực chiến xã đã bắn rơi 01 máy bay Mỹ, rà phá 15 quả bom nổ chậm do máy bay mỹ thả ở các bến đò trên sông Con, tham gia 8.294 ngày công chặt lá ngụy trang cho bộ đội, san lấp 1.800 hố bom. Ghi nhận những đóng góp và chiến công đó, năm 2000 xã Kỳ Sơn đã được Chủ tịch nước CHXHCNVN  phong tặng danh hiệu“ Đơn vị Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân”.

 Chính nhờ tinh thần quả cảm, vượt qua mọi khó khăn, thử thách, đồng cam cộng khổ, chia ngọt sẻ bùi, vùng đất Kỳ Sơn đã tạo thành một nguồn sức mạnh quan trọng góp sức cùng quân dân huyện Tân Kỳ nói riêng, quân dân cả nước nói chung đưa sự nghiệp kháng chiến chống Mỹ cứu nước đi đến thắng lợi trọn vẹn trong mùa Xuân lịch sử năm 1975.      

Đất nước thống nhất, Bắc Nam sum họp một nhà, Đảng bộ và nhân dân xã Kỳ Sơn cùng với cả nước tích cực hàn gắn vết thương chiến tranh, tập trung khôi phục đẩy mạnh sản suất nông nghiệp, từng bước đáp ứng nhu cầu cuộc sống nhân dân, toàn xã đã khai hoang thêm 478 ha đất canh tác, huy động sức dân tu sửa nâng cấp 5 hồ đập, đào khơi thêm 26 km kênh mương nội đồng, xây dựng công trình trụ sở, trạm y tế xã với quy mô lớn. Lúc đó, Hợp tác xã mua bán xã Kỳ Sơn được biểu dương là lá cờ đầu của nghành thương nghiệp toàn quốc.

Xã Kỳ Sơn phát triển nhiều mô hình kính tế đem lại thu nhập ổn định cho người dân

 Ngày 1/3/1988, Hội đồng bộ trưởng (nay là Chính phủ nước Cộng Hòa xã hội Chủ nghĩa Việt Nam) đã có Quyết định số 22 về việc hoạch định địa giới hành chính một số xã, Thị Trấn của huyện Tân Kỳ, Con Cuông và Nghi Xuân thuộc tỉnh Nghệ Tĩnh. Theo đó, chia tách xã Kỳ Sơn cũ thuộc huyện Tân Kỳ thành 3 đơn vị hành chính mới đó là: xã Kỳ Sơn, xã Kỳ Tân và Thị Trấn Tân Kỳ. Kỳ Sơn có tổng diện tích tự nhiên 4.213 ha, dân số 10.250 người. Nhưng đến nay sau sáp nhập xóm theo Nghị quyết 08 của Hội đồng nhân dân tỉnh Nghệ An, xã Kỳ Sơn  còn 7 xóm và 12 chi bộ.

 Tròn 70 năm, trải qua 22 kỳ Đại hội, Đảng bộ xã Kỳ Sơn đã đề ra nhiều chủ trương, nghị quyết lãnh đạo, chỉ đạo phù hợp với thực tiễn địa phương, nhiều giải pháp quan trọng trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế - xã hội, quốc phòng – an ninh. Đại hội Đảng bộ xã Kỳ Sơn khóa XXII nhiệm kỳ 2020- 2025, trở thành một dấu mốc quan trọng với những quyết sách đột phá về phát triển kinh tế xã hội và công tác xây dựng Đảng. Với 8 Nghị quyết, 12 đề án, 3 khâu đột phá và 5 nhiệm vụ trọng tâm để thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển.

  Với vị trí địa lý thuận lợi gần trung tâm Thị trấn Tân Kỳ, Ban chấp hành Đảng bộ xã xác định phát triển kinh doanh, dịch vụ thương mại là mũi nhọn để thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển. Địa phương đã có nhiều chính sách khuyến khích, kích cầu đầu tư cho các hộ gia đình, các cơ sở sản xuất kinh doanh mở rộng quy mô sản xuất. Nếu như ngày mới thành lập, các cơ sở sản xuất kinh doanh của xã Kỳ Sơn chỉ đếm được trên đầu ngón tay thì đến nay đã có 455 cơ sở hoạt động trên các lĩnh vực công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, dịch vụ. Tổng giá trị sản xuất hàng năm ước đạt hơn 183 tỷ đồng.

  Một trong những thế mạnh được xã Kỳ Sơn tập trung khai thác có hiệu quả trong năm qua là chợ thương mại. Chợ đã được phát huy hiệu quả, thu hút gần 400 hộ kinh doanh, lưu thông hàng hóa của nhân dân trên địa bàn. Chợ Kỳ Sơn còn là trung tâm đầu mối gắn kết giao thương buôn bán các mặt hàng nông sản của nhiều huyện miền xuôi như Diễn Châu, Yên Thành, Quỳnh Lưu, Đô Lương.

Quang cảnh xã Kỳ Sơn nhìn từ trên cao

 Nhắc đến xã Kỳ Sơn là nhắc đến sự nêu gương của mỗi cán bộ, đảng viên trong lĩnh vực phát triển kinh tế. Đến nay mỗi cán bộ đã xây dựng một mô hình kinh tế, mỗi hộ dân có ít nhất 1 mô hình trồng trọt, chăn nuôi hiệu quả. Cấp ủy chính quyền địa phương chỉ đạo bà con nông dân thực hiện có hiệu quả đề án cải tạo vườn tạp thành vườn cây ăn quả, xây dựng vườn cây kiểu mẫu. Toàn xã hiện có gần 200 hộ tham gia cải tạo đất vườn để mở rộng diện tích trồng các loại cây ăn quả với tổng diện tích  hơn 200 ha. Năm 2022 tổng giá trị sản xuất đạt 456 tỷ 520 triệu đồng, tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân hàng năm đạt 10,5%. Thu nhập bình quân đầu người đạt 42,6 triệu đồng/người/năm.

 Dấu ấn tạo nên thành công của Đảng bộ và nhân dân xã Kỳ Sơn trong suốt chặng đường 70 năm, phải kể đến công tác xây dựng nông thôn mới. Nhờ có sự đột phá, sáng tạo, linh hoạt trong lãnh đạo chỉ đạo, sự chung sức, đồng lòng của toàn dân. Lần lượt có 80 công trình hạ tầng lớn nhỏ được đầu tư xây dựng, hàng chục km đường liên xã liên thôn được bê tông kiên cố. Để rồi năm 2017, xã Kỳ Sơn vinh dự được Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An công nhận xã đạt chuẩn nông thôn mới, về đích sớm hơn 2 năm so Nghị quyết đại hội Đảng bộ xã đề ra. Thành quả này đã góp phần tạo nên bức tranh làng quê thêm nhiều gam màu tươi mới và cũng là động lực quan trọng để Đảng bộ và nhân dân xã Kỳ Sơn phấn đấu đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao trong năm 2024. Qua dõi theo sự phát triển của xã nhà, ông Hồ Hữu Thọ - Nguyên lãnh đạo xã qua các thời kỳ cũng vui mừng, phấn khởi.

 70 năm qua, với nhiều tên gọi khác nhau như Trại Lạt rồi đến Phượng Kỳ, Thanh Sơn và nay là xã Kỳ Sơn, mảnh đất sâu nặng ân tình ấy đã nuôi dưỡng biết bao người con quê hương thành đạt hiện giữ nhiều trọng trách trên các lĩnh vực, là những cán bộ trong các cơ quan Đảng, nhà nước, lực lượng vũ trang, là những doanh nhân, kỹ sư, bác sĩ, nhà giáo… có nhiều cống hiến xây dựng quê hương đất nước. Họ là những người con đã và đang giữ vững truyền thống cách mạng, thắp sáng niềm tự hào về quê hương xã Kỳ Sơn hôm nay và mai sau. Dù đang công tác trên mọi miền Tổ quốc song họ luôn hướng về quê nhà, cùng sẻ chia, đóng góp để xây dựng Kỳ Sơn ngày càng phát triển.

 Không chỉ đạt được những thành tựu về kinh tế, mà phong trào xây dựng đời sống văn hóa cơ sở, nhất là xây dựng gia đình văn hóa, làng văn hóa cũng có nhiều thành quả đáng ghi nhận. Toàn xã có trên 86% hộ  đạt danh hiệu “gia đình văn hóa”, 6/7 xóm được công nhận làng văn hóa. Cơ sở vật chất trường lớp ngày càng khang trang, chất lượng dạy và học không ngừng được nâng cao. Tỷ lệ học sinh giỏi, học sinh đậu vào các trường đại học, cao đẳng năm sau cao hơn năm trước. Các trường học luôn giữ vững danh hiệu trường đạt chuẩn quốc gia.

 Đồng chí Nguyễn Văn Thọ - Phó bí thư Đảng ủy - Chủ tịch UBND xã Kỳ Sơn nhấn mạnh 70 năm tuy chưa dài, nhưng đủ để khẳng định sức mạnh, niềm tin; đủ để chứng minh Kỳ Sơn hôm nay đạt được những kết quả vượt bậc về kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh, cơ sở hạ tầng ngày càng hoàn thiện, đời sống nhân dân được nâng cao, diện mạo nông thôn có nhiều đổi thay, khởi sắc.

Trong quá trình xây dựng và phát triển, Đảng bộ xã Kỳ Sơn luôn chú trọng công tác xây dựng Đảng. Đảng bộ xã được Ban thường vụ Huyện ủy Tân Kỳ chọn làm điểm để xây dựng hệ thống chính trị vững mạnh toàn diện từ xóm đến xã. Nhiều năm liền Đảng bộ xã Kỳ Sơn đạt trong sạch vững mạnh, vững mạnh tiêu biểu. Toàn xã có 60 lượt cán bộ, đảng viên và người dân được Chi bộ, Đảng bộ các cấp suy tôn ”Học tập làm theo tư tưởng, phong cách đạo đức Hồ Chí Minh”. Hàng năm có 98% đảng viên hoàn thành tốt nhiệm vụ, có 20% tổ chức cơ sở Đảng đạt tiêu chuẩn trong sạch vững mạnh.

 Đồng chí Võ Văn Quyết - Bí Thư Đảng ủy xã Kỳ Sơn – Tân Kỳ cho biết.”Nhìn lại những thành tựu đạt được sau hơn nửa thế kỷ hình thành và phát triển để thêm tự hào về truyền thống của quê hương và tiếp tục đóng góp, dựng xây để xã Kỳ Sơn ngày càng phát triển.

 Ngày 26/2/2023 là mốc lịch sử quan trọng, ghi dấu hơn 2/3 thế kỷ  chiến đấu, xây dựng và phát triển của Đảng bộ và nhân dân xã Kỳ Sơn qua các thời kỳ lịch sử. Với những đóng góp đặc biệt quan trọng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, trong hòa bình dựng xây và đổi mới, cán bộ và nhân dân xã Kỳ Sơn luôn nhận được sự quan tâm động viên , khích lệ và đánh giá cao của các đồng chí lãnh đạo huyện.

 Kỳ Sơn - miền quê yêu dấu, quê của muôn quê, nơi mà tình đất, tình người hòa quyện trong hồn thiêng sông núi, từ hoang vu của những ngày đầu khai hoang mở đất, vừa chống chọi với thiên tai khắc nghiệt, với bộn bề gian khó của chiến tranh nhưng Kỳ Sơn đã vươn lên bằng sức sống mãnh liệt, bằng ý chí kiên cường và sự nỗ lực không ngừng trong lao động sản xuất, học tập và công tác để chung sức đồng lòng xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp.

 Những kết quả khá toàn diện mà Đảng bộ và nhân dân xã nhà đã đạt được trong suốt 70 năm qua đã thể hiện tầm nhìn, tư duy và năng lực lãnh đạo của cả hệ thống chính trị. Một hành trang mới cho một giai đoạn mới đang bắt đầu. Rồi đây những quyết sách đầy sáng tạo, với mục tiêu cao hơn được đề ra, xã Kỳ Sơn đã, đang và sẽ chuyển mình phát triển toàn diện, bền vững, xứng đáng với truyền thống quê hương anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, là địa danh đáng nhớ, đáng tự hào của huyện Tân Kỳ, xứ Nghệ ./.

Phương Thảo

Trung tâm VHTT –TT huyện Tân Kỳ