Ở huyện Tân Kỳ cây trám đen được trồng trên địa bàn các xã như Nghĩa Hành, Kỳ Sơn,Nghĩa Dũng, Kỳ Tân, Phú Sơn, Tân An….Được biết,trước đây Trám đen là loại cây mọc tự nhiên thường chỉ được trồng ở vùng đồi núi, trồng để lấy gỗ hoặc lấy quả làm thực phẩm dân dã cho bữa ăn hàng ngày. Vào mùa người dân thường thu hoạch quả trám vào các tháng 6,7,8 âm lịch.

Trong y học cổ truyền, quả trám có vị chua, chát, tính ấm, có tác dụng thanh nhiệt, quy kinh( đi vào 2 kinh Phế và Vị), giải độc, lợi hầu họng…Ngoài công dụng trong y học thì quả Trám đen còn có thể chế biến thành rất nhiều món ăn ngon như: Trám đen om, trám đen kho thịt hay cá, trám đen ngâm tương, trám đen muối, Xôi nhân trám, canh trám nấu gà, trám nhồi thịt. Để chế biến các món ăn từ quả trám thì khâu lựa chọn quả trám cũng rất quan trọng, thường người ta chọn những quả trám thon dài hai đầu,dày thịt, sờ thấy cứng, da phấn và mịn không bị nhăn và không bị rộp.

Trong các món ăn được chế biến từ quả trám phải kể đến món trám đen om. Chỉ cần đun sôi nước từ 60-70 độ C cho thêm chút muối rồi cho trám vào đậy kín để 30 phút bóp thấy mềm thì vớt ra, để ráo, bổ dọc lấy hạt. Khi ăn chúng ta có thể chấm cùng chẻo, chẻo là món ăn được chế biến từ lạc sau khi được rang chín đều được giã nhỏ và được thêm đầy đủ các gia vị như sả, tỏi,tiêu, bột canh và đường, mật mía cùng với nước được đun sôi nhỏ lửa, lúc chín chẻo sẽ tạo thành hỗn hợp sền sệt và sánh lại với nhau. Món Trám đen chấm chẻo là món ăn vừa bùi vừa béo cộng thêm vị thơm, ngọt bùi của lạc và mùi gia vị chẻo thì thật tuyệt vời khiến chúng ta không thể bỏ qua. Ngoài chấm chẻo lạc ra thì món trám đen om còn có thể chấm cùng nước tương gạo, nước thịt kho tàu. Nếu muốn giữ trám được lâu chúng ta có thể thêm muối đặm hơn rồi om. Khi nguội cất vào tủ mát ăn dần.

Ngon không kém món trám đen om là món trám kho thịt. Chỉ cần 500gram thịt ba chỉ,Sau khi đã được ướp gia vị khoảng 1 tiếng thì bắc lên bếp, hành khô băm nhỏ cho vào phi thơm cho thịt vào xào lửa lớn khoảng 30p, khi thịt săn cho khoảng 1 lít nước vào rồi đậy nắp đun lửa vừa, sôi khoảng 10 phút. Trám khoảng 500gram sau khi được chế biến,ngâm vào nước ấm khoảng 30 phút, sau đó vớt ra. Sau khi thịt đun sôi khoảng 10p chúng ta cho trám vào kho cùng thịt(trám để nguyên quả lúc kho sẽ không bị nát như trám tách hạt) nấu nhỏ lửa khoảng 30 phút rồi tắt bếp. Khi ăn chúng ta thêm chút hạt tiêu lên trên, như vậy chúng ta đã có món trám đen kho thịt mang hương vị đậm đà, thơm nức mũi, miếng thịt nâu bóng, trám đen mềm bùi mang hương thơm đặc trưng, phần nước sền sệt ăn cùng cơm thì còn gì bằng.

Tiếp đến là món trám muối cũng là món được người dân rất ưa chuộng và sử dụng rất nhiều. Chỉ cần sau khi rửa sạch và ngâm nước muối nhạt quả trám trong vòng 2 tiếng rồi vớt ra để ráo nước. Cho muối vào nồi nước đun sôi ở nhiệt độ 70 độ C rồi cho trám vào đậy kín vung trong vòng 30 phút, tiếp đó đổ trám ra rổ cho ráo. Sau đó cho trám vào một cái lọ hoặc hũ tráng men có nắp. Tiếp theo đổ nước muối đã đun sôi nguội 80 độ C đổ nước ngập trám, đậy kín nắp.Vậy là chúng ta đã có món trám muối có thể dùng để ăn cả năm.

Ngoài các món ăn quen thuộc chúng ta còn có thể chế biến món trám ngâm mắm hoặc trám ngâm tương. Đây là những món ăn rất thích hợp cho những ngày đông sẽ lạnh.

Với những công dụng từ quả Trám đen, nên những năm gần đây, được nhiều thương lái thu mua tại nơi với giá rất cao từ 60.000-70.000 đồng/kg và được bán ra thị trường giá giao động từ 80.000-100.000 đồng/kg và được vận chuyển ra các thị trường như Vinh, Hà Nội và một số tỉnh, thành phố khác.

Hiện nay trám đen không còn là món ăn dân dã trong mỗi bữa cơm hàng ngày mà trở thành món đặc sản hấp dẫn được nhiều người dân thành thị tìm mua và thưởng thức. Hiện nay mùa trám đang đến và hết cũng nhanh nên chúng ta hãy tranh thủ cùng nhau thưởng thức các món ăn được chế biến từ quả trám và mua làm quà biếu tặng những người xa quê nha mọi người./.

Phạm Thu Hằng

Trung tâm Văn hóa TT& TT huyện Tân Kỳ